معنی درس هفت خان رستم فارسی ششم (درس پنجم)

**درس هفتم: هفت خان رستم (برگرفته از درس پنجم)**

**توضیح درس:**
این درس، داستان پهلوانی و شجاعت رستم، قهرمان بزرگ شاهنامه را بیان می‌کند. او برای نجات شاه خود، کاووس، که در اسارت دیوها است، باید از هفت مرحله سخت و خطرناک بگذرد. این مراحل، “هفت خان” نامیده می‌شوند. رستم در هر کدام از این خان‌ها با یک دشمن یا یک مشکل بزرگ روبرو می‌شود، اما با قدرت، هوش و شهامت از همه آن‌ها پیروز بیرون می‌آید. این داستان نشان‌دهنده اراده قوی و فداکاری یک پهلوان برای انجام مأموریتش است.

**معنی کلمات:**

* **پهلوان:** قهرمان، دلاور
* **شاهنامه:** کتاب بزرگ و معروف حکیم فردوسی که داستان‌های پادشاهان و پهلوانان ایران باستان را روایت می‌کند.
* **خان:** مرحله، منزل (در اینجا به معنای مرحله‌های سفر پرمخاطره رستم است)
* **دیو:** موجودی افسانه‌ای، بدکار و ترسناک
* **نبرد:** جنگ، پیکار
* **شهامت:** bravery، دلاوری
* **اراده:** خواستن و مصمم بودن برای انجام کاری
* **ماموریت:** کاری که به کسی سپرده می‌شود، وظیفه
* **فداکاری:** از خود گذشتگی، ایثار

**واژه‌های مخالف (متضاد):**

* پهلوان <-> ترسو
* نبرد <-> صلح
* شهامت <-> ترس
* اراده <-> بی‌ارادگی
* فداکاری <-> خودخواهی

**واژه‌های هم‌خانواده:**

* پهلوان – پهلوانی – پهلوانانه
* نبرد – جنگجو – جنگ
* شجاعت – شجاع
* اراده – عزم – مصمم
* فداکاری – فدا – فدایی

نام درس: درس پنجم | موضوع: درک واژه‌ها و مفهوم شعر | پایه ششم دبستان

در این بخش به بررسی واژه‌های درس “هفت خان رستم” می‌پردازیم. معنی کلمات، واژه‌های مخالف و هم‌خانواده‌های آن‌ها را یاد می‌گیریم تا درک بهتری از داستان پیدا کنیم.

**درس پنجم: هفت خان رستم**

در این درس با داستان پهلوانی رستم و هفت مرحله سخت که پشت سر گذاشت آشنا می‌شویم. برای فهم بهتر این داستان، باید با معنی کلمات آن به خوبی آشنا شویم.

معنی کلمات درس پنجم فارسی ششم

می‌گویند فلانی «از هفت‌خان رستم» گذشته است.
یعنی: توانسته مراحل بسیار سخت و دشواری را پشت سر بگذارد و در نهایت به موفقیت برسد.

* دیوها را از پای درمی‌آورد.
یعنی: به زبان کنایه: دیوها را شکست می‌داد و نابود می‌کرد.

* رخش به تنگ می‌آید.
یعنی: به کنایه: اسبش (رخش) خسته و درمانده می‌شود.

۱- خروشید و جوشید و برکند خاک
ز سمش زمین شد همه، چاک چاک
معنی: رخش شیهه‌ای بلند کشید و از خشم به جنب و جوش افتاد و با ضربه‌های سمش زمین را پاره‌پاره کرد.
خروشید: فریاد زد
جوشید: خشمگین شد
برکند: کند و جدا کرد
سهمگین: ترسناک

۲- بزد تیغ و بنداخت از بر، سرش
فرو ریخت چون رود، خون از برش
معنی: با شمشیر ضربه‌ای زد و سرش را از بدنش جدا کرد و خون مانند رودخانه از بدنش جاری شد.
بر: بدن
تیغ: شمشیر
نیرنگ: فریب
چیرگی: پیروزی

۳- بینداخت چون باد خم کمند
سر جادو آورد ناگه به بند
معنی: کمند را با سرعت باد به سوی جادوگر پرتاب کرد و ناگهان او را اسیر کرد.
کمند: ریسمان محکم
به بند آوردن: کنایه از اسیر کردن

۴- میانش به خنجر به دو نیم کرد
دل جادوان زو پر از بیم کرد
معنی: رستم با خنجر، کمر جادوگر را دو نیم کرد و با این کار، دل جادوگران دیگر را از ترس پر کرد.
میان: کمر
خنجر: شمشیر کوتاه
زو: از او
بیم: ترس

۵- چو رستم بدیدش برانگیخت اسب
بدوتاخت مانند آذرگشسب
معنی: وقتی رستم او را دید، اسبش را تند کرد و مانند آتشِ تند و جهنده به سویش دوید.
آذرگشسب: آتش سریع و جهنده
چو: وقتی که

۶- سر و گوش بگرفت و یالش دلیر
سر از تن بکندش به کردار شیر
معنی: رستم شجاعانه سر و گوش و یال ارژنگ دیو را گرفت و مانند شیر، سرش را از تنش جدا کرد.
یال: موهای بلند پشت گردن اسب
به کردار: مانند
دلیر: شجاع

۷- ز بهر نیایش سر و تن بشست
یکی پاک جای پرستش بجست
معنی: برای عبادت، سر و بدنش را شست و جای پاکیزه‌ای برای نماز و دعا پیدا کرد.
ز بهر: برای
نیایش: دعا
بجست: جستجو کرد
پرستش: عبادت

۸- از آن پس نهاد از بر خاک، سر
چنین گفت: کای داور دادگر
معنی: بعد از آن، سر را بر زمین گذاشت و گفت: ای خداوند عادل!
کای: که ای
داور: قاضی
دادگر: عادل

۹- ز هر بد، تویی بندگان را پناه
تو دادی مرا، گردی و دستگاه
معنی: تو در برابر هر بدی، پناهگاه بندگان هستی و به من قدرت و توانایی بخشیدی.
گردی: پهلوانی
دستگاه: قدرت و عظمت

—

**واژه‌های هم‌خانواده:**
بجست ← جست
خشم ← خشمگین
موفقیت ← موفق
قصد ← مقصد
پنهان ← نهان

**واژه‌های مخالف:**
دادگر ≠ ظالم
پیروزی ≠ شکست
پایان ≠ آغاز
فرجام ≠ شروع